Wystawa sztuki Głosy/Voices to połączenie słowa i obrazu. Słowa poety pokolenia lat 50. i obrazy fotografa lat 80. Zestawienie obrazów i słów dwójki artystów tworzy spójną całość. Ilustrację historii zbudowaną przez dwa pokolenia. Wystawa została zainspirowana tomem poezji Jana Polkowskiego Głosy/Voices w tłumaczeniu Charlesa Kraszewskiego, który wzbogaciły fotografie Marii Gąseckiej, zaproszonej przez autora do udziału w przedsięwzięciu. Wystawę będzie można obejrzeć latem w Londynie i Norwich.

Cykl wierszy Jana Polkowskiego Głosy nie ma odpowiednika w literaturze polskiej, a nawet światowej. To nie tylko tomik wierszy, ale spójny i jednorodny tematycznie zbiór poetycki, cykl osiemnastu utworów, poświęcony ofiarom masakry na Wybrzeżu w 1970 roku.

Czarno-białe fotografie Marii Gąseckiej, przedstawiające opuszczoną Stocznię Gdańską, w połączeniu z nostalgicznymi wierszami Jana Polkowskiego wprowadzają w atmosferę przemijania. Wystawa prowokuje do refleksji nad sensem istnienia i przemijania. Poruszające wiersze przypominają o tych, którzy odeszli zbyt wcześnie i niespodziewanie. Prace przedstawiające dawne, niedawne wydarzenia to ponadczasowy obraz otaczającego nas świata.

TERMINARZ

 

  • 18 – 29 lipca 2022 – Katedra św. Jana Chrzciciela w Norwich (Unthank Rd, Norwich NR2 2PA)
  • 30 lipca – 12 sierpnia 2022 – POSK Gallery (Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny, 238-246 King Street,  Hammersmith, London W6 0RF)
  • 18 – 26 sierpnia (wernisaż 19 sierpnia) 2022 – The Crypt Gallery (69-71A, Norwich NR1 4DD)
  • 4 – 18 września (spotkanie 14 września) 2022 – Norfolk and Norwich Millennium Library w budynku Forum (Millennium Plain, Norwich NR2 1AW)

 

KOMENTARZ KURATORSKI

 

Jan Polkowski to wyjątkowa osobowość. Jest on człowiekiem, którego nie trzeba spotkać twarzą w twarz, aby przekonać się o jego wrażliwości. Jest poetą, który swoim słowem potrafi dotrzeć do ludzi w każdym wieku. Sztuka współczesna od kilku lat tkwi w błędnym kole, w swego rodzaju kryzysie. Jej odbiorcy nie potrafią odczytać znaczenia wielu dzieł, wstydzą się przyznać, że ich nie rozumieją, szukają sensu, próbują zgłębić przekaz. Tomik poezji Jana Polkowskiego to zbiór inspirowany wydarzeniami na Wybrzeżu, do których doszło w grudniu 1970 roku, kiedy polscy żołnierze otrzymali rozkaz strzelania do polskich robotników. Autor opowiada historię mało znaną, wyciszoną przez władze komunistyczne, wskutek czego – zapomnianą. Utwory ujmują swoją dosłownością. Miałam przyjemność pracować na planie filmu fabularnego Czarny Czwartek, Janek Wiśniewski padł oraz filmu dokumentalnego Czarny Czwartek, dlaczego? Podczas jego realizacji poznałam uczestników tragicznych wydarzeń w Gdyni: lekarzy, pielęgniarki, dorosłych dziś mężczyzn, którzy wówczas, jako dzieci, cudem ocaleli. Polkowski ukazuje ich doświadczenia w sposób bezpośredni. Jego wiersze są niezwykłą relacją historyczną.

W 2021 roku Instytut Literatury wydał tomik Głosy w językach obcych. Jest to doskonała droga do podzielenia się z zagranicznym odbiorcą nie tylko polską poezją, ale także polską historią. Tłumaczenia na język angielski są dziełem Charlesa S. Kraszewskiego, poety polskiego pochodzenia mieszkającego w Stanach Zjednoczonych. Nie bez przyczyny używam słowa: „dzieło”. Czytając te utwory w języku angielskim, wyczuwam wrażliwość i ogrom pracy, którą pisarz włożył w przekład tekstów poetyckich. Tomik Głosy od pierwszej publikacji wzbogacony jest fotografiami Stoczni Gdańskiej wykonanymi przez Marię Gąsecką. Zestawienie wierszy Polkowskiego z czarno-białymi obrazami stworzyło zalążek dzisiejszej wystawy sztuki.

Wystawa sztuki Głosy/Voices to zbiór dziesięciu obrazów, sześciu wierszy i czterech fotografii. Wyboru wierszy dokonałam wraz z Magdaleną Filipczuk, która prowadzi projekt z ramienia Instytutu Literatury. Wiersze są zróżnicowane; mam nadzieję, że zachęcą odbiorców do zapoznania się z tomikiem, z twórczością Polkowskiego i z historią Polski. Wybrane fotogramy to obrazy z kolekcji Mute, która była prezentowana w 2011 i 2013 roku w Polsce. Zestaw czarno-białych obrazów przedstawia opuszczony, zapomniany i zaniedbany „pomnik historii”. Budynki – „świadkowie” przemian politycznych w Polsce, które zapoczątkowały ważne i znane na całym świecie przemiany w Europie – już dawno popadły w zaniedbanie. Dziś znajdują się gdzieś na śmietniku historii, podobnie jak zapomniane ofiary Grudnia ’70. W niepamięć odeszli i zabici, i ci, którzy przetrwali strzały.

Kurator: Maria Gąsecka

 

AUTORZY

 

Jan Polkowski (ur. 1953) – poeta, wydawca i redaktor pism oraz książek bezdebitowych w PRL, w wolnej Polsce wydawca i redaktor „Czasu krakowskiego”. Urodził się w Bierutowie. Od drugiego roku życia mieszkał w Nowej Hucie; w 1972 roku podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ojciec dwóch synów i dwóch córek, dziadek pięciorga wnucząt.

Jego debiut poetycki przypadł na 1978 rok, kiedy to Polkowski opublikował swoje wiersze w ukazującym się poza cenzurą kwartalniku literackim „Zapis”, jednym z najważniejszych polskich czasopism kulturalnych działających w latach siedemdziesiątych.  Pierwszą jego książkę poetycką To nie jest poezja wydała w 1980 roku Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA i tym samym Polkowski był jedynym poetą, który debiutował w nielegalnych wydawnictwach PRL. W 1978 roku Polkowski został redaktorem studenckiego czasopisma „Sygnał” i Krakowskiej Oficyny Studentów, które również funkcjonowały w drugim obiegu. Podczas trwania „karnawału Solidarności zorganizował sieć kilkuset bibliotek przy komisjach zakładowych i zaopatrywał je w „bibułę”. Wtedy założył również niezależne wydawnictwo ABC, w którym wydał swój drugi tom poetyckie Oddychaj głęboko (1981). 13 grudnia 1981 roku został internowany i osadzony najpierw w więzieniu w Wiśniczu, a potem w Załężu. Począwszy od 1983 roku był redaktorem naczelnym i wydawcą czasopisma społeczno-kulturalnego „Arka”. W tymże roku ukazał się jego trzeci tom – Ogień – zawierający wiersze napisane w stanie wojennym oraz przyznano mu dwie nagrody: podziemnej Solidarności i emigracyjną Nagrodę Fundacji imienia Kościelskich. W 1986 roku wydał Drzewa.

W 1989 roku był wydawcą i redaktorem naczelnym dwutygodnika „Świat”,  rok później został zaś wydawcą i redaktorem naczelnym „Czasu Krakowskiego”, konserwatywnego dziennika wydawanego w latach 1990–1996. W 1990 roku ukazała się pierwsza legalna książka, zawierająca wybór wcześniej publikowanych i nowe wiesze, które powstały w pierwszym okresie jego twórczości – Elegie z Tymowskich Gór (Znak 1990). Po jej wydaniu zamilkł na niemal dwadzieścia lat.

W wolnej Polsce Polkowski podjął aktywność publiczną. Na początku czerwca 1992 roku przez krótki czas pełnił funkcję rzecznika prasowego rządu Jana Olszewskiego. W tym samym czasie był przewodniczącym rady nadzorczej Polskiej Agencji Informacyjnej. W 1993 roku, wraz z krakowską Solidarnością, zaangażował się w organizację Komitetu Wyborczego „Samorządny Kraków”. Później został jednym ze współzałożycieli stowarzyszenia o takiej nazwie. W latach 1996–2003 pracował w utworzonej przez siebie agencji zajmującej się public relations. Później pracował w telewizji publicznej i dla Stowarzyszenia Filmowców Polskich redagował internetowy Portalfilmowy.pl.

Polkowski po wielu latach milczenia powrócił do życia literackiego w 2009 roku tomem poezji Cantus, nominowanym do nagród Silesius i im. Józefa Mackiewicza, uhonorowanym w 2010 roku Nagrodą Literacką imienia Andrzeja Kijowskiego. Później opublikował jeszcze kilka zbiorów poetyckich (Cień 2010; Głosy 2012). Ten ostatni tom przyniósł mu w 2013 roku Nagrodę Poetycką „Orfeusz” imienia Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego oraz nominację do Nagrody imienia Wisławy Szymborskiej. W ostatnich latach otrzymał także nagrodę Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich „w uznaniu zasług dla wolności i piękna słowa drukowanego”. W 2015 roku wydał tom poetycki Gorzka godzina, w którym ogłosił wiersze napisane po zamieszkaniu we wsi Tymowa, gdzie zaczął hodować jelenie Dybowskiego. Poezje z dziewięciu tomików zostały zebrane w książce Gdy Bóg się waha. Poezje 1977-2017. W kolejnych latach wyszły nowe zbiory: Pochód duchów (2018) Rozmowy z Różewiczem (2018), Łyżka ojca (2021) oraz Pomieszane języki (2021). Utwory poety tłumaczono na wiele języków, między innymi na niemiecki, francuski, angielski, rosyjski, ukraiński, rumuński, hindi, czeski i szwedzki.

W 2013 roku Polkowski wydał powieść Ślady krwi. Przypadki Henryka Harsynowicza, za którą otrzymał w 2014 roku Nagrodę Identitas. Tom Portier i inne opowiadania ukazał się w 2019 roku, a w 2020 codzienne notatki pisarza zatytułowane Pandemia i inne plagi. W 2014 roku ukazał się zbiór publicystyki Polska, moja miłość, a w 2019 Ryzyko bycia Polakiem – rodzaj autobiografii (wywiad rzeka przeprowadzony przez Piotra Legutkę).

W 2016 roku Jan Polkowski za zasługi dla kultury polskiej został odznaczony przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę  Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Wolności i Solidarności, a minister kultury i dziedzictwa narodowego odznaczył go złotym medalem Gloria Artis (2018).

 

Maria Gąsecka – artystka, autorka indywidualnych wystaw sztuki, laureatka stypendium Ministra Kultury „Młoda Polska”, Kulturalnego Stypendium Miasta Sopot, Kulturalnego Stypendium Miasta Gdańsk.

Maria Gąsecka urodziła się w 1982 roku w Gdańsku. Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Teatralnej i Telewizyjnej w Łodzi oraz Norwich University of the Arts. Jako dziecko często towarzyszyła ojcu Markowi Gąseckiemu [operatorowi filmowemu] podczas pracy. Praca z kamerą była dla niej środowiskiem naturalnym. Maria Gąsecka pracowała jako dziennikarka i fotografka sportowa. Uczyła się fotografii, używając aparatu analogowego, z czasem zaczęła używać aparatu cyfrowego,  wciąż starając się przemyśleć każde wykonane zdjęcie.

Maria Gąsecka zorganizowała swoją pierwszą wystawę sztuki w 2006 roku – Fotografia sportowa. W 2011 roku artystka odeszła od tematyki sportowej i zaprezentowała swój pierwszy zbiór fotografii kolekcjonerskiej. Jej fotografie spotkały się z ciepłym przyjęciem publiczności. Wielkim komplementem dla fotografki była publikacja jej prac w tomiku poezji Głosy Jana Polkowskiego w 2012 roku. Ważnym okresem w życiu autorki był czas pracy w filmie i w telewizji. Pracowała przy produkcjach filmów dokumentalnych, jak Herman Goering Karierre, Ku chwale ojczyzny, Czarny Czwartek, dlaczego?. Była fotosistką filmów fabularnych Czarny Czwartek, Janek Wiśniewski padł i Skydl.

Inspiruje ją otaczający świat i historia. Rafał Radwański pisał o wystawie Magiczne drzwi: „Jej fotografie mogą przywoływać skojarzenia ze słowami Williama Blake’a: «Są rzeczy znane i nieznane, a pomiędzy nimi drzwi». Prace Marii Gąseckiej to zaproszenie do wejścia w inny świat, równoległy do życia codziennego, świat, w którym nie ma żadnych niepotrzebnych napięć. Subtelność oddania wyjątkowego, «bezczasowego», charakteru Oliwy przejawia się poprzez zaakcentowanie piękna detali.

Maria zajmuje się również organizacją wystaw sztuki, samodzielnie organizowała większość swoich wystaw, w tym: Fotografia Sportowa (2006, 2007), Closer (2011), Mute (2011, 2013), Bramy i Drzwi Gdańsk (2013), Magic Doors (2013), Cool days on the Baltic Sea (2014), What Created Me (2021). Fotografie z serii kolekcjonerskich, których jest autorką, cechuje surowy, minimalistyczny styl. Prace nie są obrabiane w programach graficznych, są odbiciem świata, który autorka zastała. Obecnie autorka czerpie inspiracje z historii, tworzy kolaże artystyczne budowane ze starych fotografii i dokumentów. Maria Gąsecka uważa, że sztuka to dialog, który nie wymaga słów.

 

Charles S. Kraszewski jest tłumaczem literatury z języka polskiego, czeskiego i słowackiego. Oprócz tekstów współczesnych autorów, takich jak Jan Polkowski i Janusz Szuber, wydał ważne dzieła polskich romantyków, ostatnio Dzieła dramatyczne Cypriana Kamila Norwida. W przygotowaniu jest nowe angielskie tłumaczenie Mickiewiczowskich Ballad i romansów. Jest autorem trzech tomów oryginalnych wierszy w języku angielskim (Beast [Bestia], Diet of Nails [Dieta Gwoździ], Chanameed) i jednego w języku polskim (Hallo Sztokholm); powstaje drugi tom jego wierszy w języku polskim, Skowycik. Jest autorem satyrycznej powieści Wspólnicy, pytasz? Po 2022 odznaczony medalem Gloria Artis (III klasy) Ministra Kultury RP.