Nowo powołany Instytut Literatury 26 lutego 2019 rozpoczął działalność. Utworzenie nowej narodowej instytucji kultury jest odpowiedzią na liczne głosy twórców wskazujące potrzebę instytucjonalizacji wsparcia środowiska współczesnych polskich literatów – zwłaszcza autorów dzieł niekomercyjnych, a posiadających wysoką wartość artystyczną i kulturotwórczą. Instytucją pokieruje Józef Maria Ruszar – filolog i filozof, twórca Warsztatów Herbertowskich. Powołanie na stanowisko p.o. dyrektora odebrał z rąk wicepremiera, ministra kultury prof. Piotra Glińskiego.
Instytut Literatury – cele, zadania
Instytut Literatury powstał w celu realizacji niezaadresowanych dotychczas potrzeb w zakresie mecenatu państwa nad twórcami w dziedzinie literatury współczesnej, badań literaturoznawczych oraz krytyki literackiej. Podczas spotkań środowisk twórczych i ekspertów mających miejsce w trakcie odbywającej się w latach 2017–2018 Ogólnopolskiej Konferencji Kultury dostrzeżona i wyartykułowana została potrzeba instytucjonalizacji wsparcia środowiska współczesnych polskich literatów – zwłaszcza autorów dzieł niekomercyjnych a posiadających wysoką wartość artystyczną i kulturotwórczą. Instytut wspierać będzie środowiska twórcze, badawcze i krytyczne.
Utworzeniu Instytutu Literatury przyświeca intencja powołania instytucji, która poprzez swoje działania edukacyjne podejmie wysiłek zwiększania kompetencji odbiorców polskiej współczesnej twórczości literackiej. Tak ukierunkowana instytucja jest dopełnieniem – nie zaś konkurencją – działalności istniejących już państwowych instytucji kultury, takich jak Instytut Książki czy Państwowy Instytut Wydawniczy.
Bliski związek z twórczością oryginalną instytucja uzyskuje dzięki własnej działalności wydawniczej stwarzającej forum publikacyjne dla współczesnych autorów wartościowej literatury. Kwartalnik kulturalny Nowy Napis oraz serie wydawnicze z nim powiązane będą docierały do instytucji nauki i oświaty w kraju i zagranicą.
Trzeba też podkreślić szczególny związek nowo powoływanej instytucji kultury z nurtem badań i popularyzacji twórczości Zbigniewa Herberta, jednego z największych twórców literatury światowej XX wieku. W tym obszarze aktywności Instytutu Literatury znajduje się ochrona dorobku i tradycji Warsztatów Herbertowskich, których 15 edycja odbyła się w roku minionym oraz rozwój aktywności Międzynarodowego Kongresu Współczesnej Literatury Polskiej.
Józef Maria Ruszar – p.o. dyrektora Instytutu Literatury
Urodzony w 1951 roku, doktor nauk humanistycznych. Z wykształcenia filolog i filozof, z wykonywanych profesji – menadżer, publicysta, redaktor, wydawca i wykładowca akademicki.
Wykształcenie
Ukończył filologię polską na Wydziale Polonistyki UJ (1977, magisterium w 2001), a doktoryzował się na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (2014).
W latach 1975–1978 studiował filozofię pod kierunkiem ks. Józefa Tischnera na Papieskim Wydziale Teologicznym.
Publikacje
- Stróż brata swego. Zasada odpowiedzialności w liryce Zbigniewa Herberta (2004)
- Apostoł w podróży służbowej. Prywatna historia sztuki Zbigniewa Herberta (2006)
- Słońce republiki. Cywilizacja rzymska w twórczości Zbigniewa Herberta (2014)
- Wytarty profil rzymskich monet. Ekonomia jako temat literacki (2017)
- Mane, tekel, fares. Obrazy Boga w twórczości Tadeusza Różewicza (2019)
Opublikował szkice i rozprawy na temat poezji Tomasa Tranströmera, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Jarosława Marka Rymkiewicza, Tadeusza Nowaka, Jana Polkowskiego, Wojciecha Kudyby oraz innych poetów i pisarzy.
- W 2017 roku pod tytułem „Czerwone Pająki”. Dziennik żołnierza LWP opublikował swoje notatki z czasów zasadniczej służby wojskowej w 36. Łużyckim Pułku Zmechanizowanym (1978–1979).
Redaktor i wydawca serii poetyckiej „Liryka i poetyka”
- Tomas Tranströmer, Podsłuchany horyzont. Wybór wierszy, Lublin 2005
- Tadeusz Nowak, Bramy czułości. Wybór wierszy, Lublin 2006
- Jan Polkowski, Gdy Bóg się waha. Poezje 1977–2017 , Kraków 2017
Działalność organizacyjno-naukowa
- W latach 2016–2019 był kierownikiem grantu „Obrazy Boga, człowieka i świata w literaturze polskiej XX wieku” (Narodowy Program Rozwoju Humanistyki nr 11H 13 0472 82).
- Od roku 2004 organizuje konferencje naukowe pod nazwą Warsztaty Herbertowskie (od 2016 o charakterze międzynarodowym). XV Warsztaty Herbertowskie w 2018 roku przekształciły się w I Międzynarodowy Kongres Polskiej Literatury Współczesnej (Warszawa-Kraków-Zakopane), który ma się odbywać co trzy lata.
- Od roku 2004 wydaje serię naukową Biblioteka Pana Cogito (42 tomów do marca 2019), poświęconą twórczości Herberta oraz poezji polskiej drugiej połowy XX wieku.
- W latach 2015–2017 prowadził seminaria dla nauczycieli języka polskiego w Krakowie i Małopolsce (realizacja wspólnie z Wydziałem Kultury UM Krakowa oraz Akademią Ignatianum w Krakowie).
- W 2011 organizował obchody jubileuszu 90. urodzin Tadeusza Różewicza (realizacja w ramach Narodowego Centrum Kultury).
- W roku 2006 pełnił funkcję koordynatora Roku Conrada (realizacja w ramach Instytutu Adama Mickiewicza).
- W latach 2004–2007 roku kierował Warszawskim Festiwalem Poezji im. Z. Herberta z patronatem honorowym Prezydenta Warszawy a następnie Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, Haliny Herbert-Żebrowskiej i Katarzyny Herbertowej (festiwal finansowało Miasto St. Warszawa).
Popularyzacja nauki i kultury
Jest redaktorem serii dodatków prasowych poświęconych polskim poetom, wydawanych z okazji rocznic i organizowanych przez siebie wydarzeń:
- Joseph Conrad, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej” z okazji Roku Conrada, „Rzeczpospolita”, 26 listopada 2007
- Joseph Conrad – Konrad Korzeniowski, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej” z okazji Roku Conrada, „Rzeczpospolita”, 19 grudnia 2007
- I Warszawski Festiwal Poezji im. Z. Herberta, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej” „Plus Minus”, 22–23 maja 2004
- II Warszawski Festiwal Poezji im. Z. Herberta, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej”, 21–22 maja 2005
- III Warszawski Festiwal Poezji im. Z. Herberta, Zmysł wzroku, zmysł sztuki, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej”, 12–13 listopada 2005
- IV Warszawski Festiwal Poezji im. Z. Herberta, Rembrandt – Herbert, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej”, 18 maja 2006
- V Warszawski Festiwal Poezji im. Z. Herberta, Herbert – Apostoł w podróży służbowej, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej”, 16–17 września 2006
- Poeta niespokojny, Dodatek literacki „Rzeczpospolitej” z okazji 90. rocznicy urodzin T. Różewicza, „Rzeczpospolita”, 8–9 października 2011
Publicystyka
Współpracował głównie z „Rzeczpospolitą”, gdzie w weekendowym wydaniu „Plus Minus” ukazywały się jego eseje z podróży w głąb cywilizacji europejskiej. Od 2018 r. publikuje w Kwartalniku Kulturalnym „Napis” (przekształconym w 2019 w „Nowy Napis”), którego jest redaktorem naczelnym.
Odznaczenia i nagrody
- Zasłużony działacz kultury (2001)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2007)
- Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2018)
- Laureat Nagrody Głównej „Feniks Pro Autore 2007” Stowarzyszenia Wydawców Katolickich za książkę Apostoł w podróży służbowej. Prywatna historia sztuki Z. Herberta
źródło: mkidn.gov.pl