Na to, że Polska kulturowo i cywilizacyjnie leży nie tylko między Wschodem a Zachodem, ale również między Północą a Południem, zwróciło ostatnio uwagę dwóch, tak różnych, autorów, jak Marek A. Cichocki w książce Północ i Południe oraz Przemysław Czapliński w Poruszonej mapie. Ta problematyka stała się punktem wyjścia dla „kompasu kulturowego”, wiodącego działu niniejszego numeru „Nowego Napisu”.
Paweł Rojek w swoim eseju Polska, czyli nigdzie, wychodząc od wizji Cichockiego i Czaplińskiego, przedstawia własną propozycję spojrzenia na „geograficzno-kulturowe położenie Polski”. O Poruszonej mapie pisze także Monika Glosowitz. Józef M. Ruszar szkicuje własną mapę współczesnych cywilizacyjnych napięć oraz wyzwania, w obliczu jakich, w tym kontekście, staje Polska. Karol Samsel tropi z kolei wpływy poezji anglojęzycznej na najnowszą poezję polską, przyglądając się trzem tomikom wybranych poetów: Jerzego Jarniewicza, Kacpra Bartczaka oraz Andrzeja Sosnowskiego. Andrzej Szpulak o związkach Polski z Południem pisze na przykładzie filmu Macedończyk Petro Aleksowskiego.
W kolejnej odsłonie naszego działu „Ars poetica” znajdziemy tym razem autokomentarze Tadeusza Dąbrowskiego, Artura Grabowskiego, Krzysztofa Lipki i Daniela Odiji. Dział liryka zawiera prezentację nowych wierszy i towarzyszących im odczytań: wiersze Miłosza Biedrzyckiego opatrzone są szkicem Dawida Kujawy, utwory Anny Mochalskiej omawia Monika Brągiel, a zestaw aż siedmiu niepublikowanych dotąd wierszy Macieja Taranka interpretuje Krzysztof Sztafa. Oprócz nich znajdziemy tu także nowe wiersze Józefa Barana i Zofii Zarębianki.
Następny dział zawiera teksty Mariusza Wilka poświęcone tropieniu neapolitańskich – i nie tylko – śladów Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.
Dramat reprezentuje z kolei operowe libretto: Człowiek na torze albo do trzech razy sztuka Antoniego Libery. Librettu towarzyszy omówienie autorstwa Macieja Woźniaka.
Oba teksty działu „Szkice” poświęcone są zmarłemu niedawno Juliuszowi Gabryelowi. Jego postać i wiersze przybliżają nam Radosław Wiśniewski oraz Rafał Gawin.
Oprawę graficzną numeru zawdzięczamy Leszkowi Konarskiemu. Są to prace artysty, którym zainteresowanie przeżywa ostatnio prawdziwe odrodzenie – Stanisława Szukalskiego, założyciela Szczepu Rogate Serce, oraz Mariana Konarskiego, najważniejszego członka tej formacji. Historię Szczepu przybliża w swoim szkicu Lechosław Lameński.
Jako że dzieło Szukalskiego prowokuje również do przemyśleń na temat kulturowej przynależności polskiej twórczości, zamykający kwartalnik dział sztuki, można odczytać także w kontekście głównego tematu tego numeru naszego pisma.
SPIS TREŚCI
Słowo wstępne / 5
Kompas kulturowy / 7
PAWEŁ ROJEK
W Polsce, czyli nigdzie. Najnowsze dyskusje o naszym położeniu geograficzno-kulturowym / 9
MONIKA GLOSOWITZ
Poruszona mapa. Wyobraźnia geograficzno-kulturowa polskiej literatury przełomu XX i XXI wieku. By Przemysław Czapliński / 33
JÓZEF MARIA RUSZAR
Polska, ale jaka? / 38
ANDRZEJ SZPULAK
Z duchami przodków wzdłuż południka. Filmowo-literacka via Carpathia / 50
KAROL SAMSEL
Trzy portrety. Wypisy z anglojęzycznych ech i tropów w polskiej poezji współczesnej / 59
Ars Poetica / 71
TADEUSZ DĄBROWSKI
Poza słowa / 78
ARTUR GRABOWSKI
To, co po pisaniu / 66
KRZYSZTOF LIPKA
Dlaczego piszę? / 87
DANIEL ODIJA
Wdech, wydech – trochę o moim pisaniu / 95
Liryka / 99
JÓZEF BARAN
Poezja i kondory / 101
Widok ze szpitalnego okna / 102
Są tacy / 104
MIŁOSZ BIEDRZYCKI
Dzień, w którym dowiedziałem się o istnieniu oboju miłosnego / 105
Śpiew mrowińskiego / 106
Organum / 107
Ciało / 108
Do kreszu nocy część 1 / 109
DAWID KUJAWA
Nijak cię zadekretować. O wierszach Miłosza Biedrzyckiego / 110
ANNA MOCHALSKA
początek wyprawy. pojenie / 118
początek wyprawy. oddychanie / 119
ciąg dalszy. zamieranie / 120
MONIKA BRĄGIEL
Nie dać się zwieść, dać się prowadzić. O wierszach Anny Mochalskiej / 121
MACIEJ TARANEK
wiem coś / 129
nie wiem nic / 129
spałeś / 129
o, jabłoni / 130
wyłem / 130
co to było, / 130
miałaś / 130
KRZYSZTOF SZTAFA
Mówiąc pestka, słyszę pustka: powtórka z Taranka / 131
ZOFIA ZARĘBIANKA
Z Orłowa / 138
*** [Białe miasteczka…] / 138
*** [Na molo w Orłowie…] / 139
**** [A jeślibym jednak umarła…] / 139
Epika / 141
MARIUSZ WILK
Przechadzki z cieniem / 143
Polak Partenopejski / 143
Most Herlinga / 148
Dramat / 155
ANTONI LIBERA
Człowiek na torze albo do trzech razy sztuka. Libretto opery w trzech aktach / 157
MACIEJ WOŹNIAK
Między operą a teatrem absurdu. Człowiek na torze Antoniego Libery / 197
Szkice / 203
RADOSŁAW WIŚNIEWSKI
Okulary Platona, pięści Machiavellego i latarki w ciemności. Pamięci Juliusza Gabryela / 205
RAFAŁ GAWIN
Juliusz Gabryel jako brak miejsca na ziemi / 214
Sztuka / 227
LECHOSŁAW LAMEŃSKI
Szczep Rogate Serce, zwany również Szczepem Szukalszczyków herbu „Rogate Serce” / 229