Wydawnictwo Instytutu Literatury ma przyjemność przedstawić Państwu drugie polskie wydanie Trylogii ukraińskiej Józefa Łobodowskiego.

Komysze, W stanicy oraz Droga powrotna ukazały się po raz pierwszy w Londynie w latach 60. XX wieku. W Polsce nie zostały wydane aż do 2018 roku, a i ta edycja jest już praktycznie na rynku niedostępna. Niewielki nakład szybko rozdysponowano. Skąd tak długa nieobecność autora na rodzimym terenie?

Józef Łobodowski był postacią budzącą emocje. Młody i gniewny poeta przewodził cyganerii – najpierw lubelskiej, później warszawskiej – i dał się zapamiętać jako niepokorny gwałtownik. Przed drugą wojną światową był redaktorem „proletariackich” lewicowych czasopism. Pozostawał pod wpływem idei rewolucyjnych; manifestował je również w swojej poezji i pełnej temperamentu publicystyce. Gorliwie wyznawane przekonania stosunkowo szybko zweryfikowała jednak rzeczywistość. W latach 30. do mieszkającego w Lublinie Łobodowskiego dotarły wieści o straszliwym głodzie na Ukrainie. Autor, który spędził część dzieciństwa na południowym Kaukazie, pamiętał bujne łany pszenicy, zatrzęsienie owoców, mnogość ptactwa, koni i liczne rogate bydło kozackiego Kubania. W 1935 roku postanowił więc nielegalnie – przemytniczą ścieżką – przekroczyć granicę i przekonać się, jak wygląda życie pod rządami bolszewików. To gorzkie doświadczenie zakończyło jego alians z komunistami.

Na emigracji w Hiszpanii „Lobo” (jak go nazywano) związał się z Radiem Madryt, które wobec komunistów było bardziej bezwzględne niż Radio Wolna Europa. Utwory bezkompromisowego w ocenach politycznych i socjologicznych artysty nie mogły być drukowane w Polsce. Do listopada 1980 roku obowiązywał w PRL zapis cenzury komunistycznej na nazwisko Łobodowskiego. Informacje o pisarzu ani jego twórczość praktycznie nie docierały do kraju.

Dlaczego tak długo zapomniana Trylogia ukraińska właśnie dziś może zachwycać?

Każdy, kto po nią sięgnie, przekona się, że zdarzenia płyną tu wartko i nie pozwalają się nudzić. Bohaterów pokocha za ich fantazję, spryt i odwagę. Język pochłonie go dzięki niezwykłości i urokowi archaicznych zwrotów, a barwna i pełna sprzeczności rzeczywistość Kubańszczyzny oczaruje malowniczością.

Głównym bohaterem powieści jest dwunastoletni Staś mieszkający z rodzicami i siostrami w Jejsku nad Morzem Azowskim. Choć jest dopiero dzieckiem, wciągają go tryby historii. Brutalna rzeczywistość po rewolucji bolszewickiej przeraża. Rosja sowiecka początku lat 20. ubiegłego wieku to miejsce ciągłych walk, okrucieństwa i nędzy. Dzieci trudniące się ulicznym handlem, żyjący poza prawem awanturnicy stają się tu przyjaciółmi na śmierć i życie.

Najbardziej złowroga rzeczywistość nie jest jednak w stanie stłumić młodzieńczej radości życia. Staś i inni bohaterowie wkraczają w wiek dorastania, kiedy wszystko jeszcze jest możliwe, przyjaźń i wyobraźnia nie stawiają granic, a fascynacja nowo odkrytą seksualnością wchodzi w konflikt z głęboko zakorzenionym zmysłem moralnym.

Żywe realia historyczne pulsują w opowieści o małym Polaku z Jejska, a przetworzone w niej motywy autobiograficzne sprawiają, że historia podszyta jest szczerymi emocjami. Łobodowski w swoim cyklu powieściowym wykorzystał wspomnienia z dzieciństwa, by odmalować barwny świat Kozaków, Ormian, Ukraińców, Polaków, Żydów, prawosławnych i katolików żyjących razem na tle wspaniałej przyrody Kubania, limanów, stepów i komyszy.

Czytelnik, który sięgnie po Trylogię ukraińską, przeżyje z bohaterami niezwykłe przygody i odbędzie podróż w czasie i przestrzeni w miejsca, w które nie zabierze go żadna współczesna powieść.

Zapraszamy do odbycia tej podróży z nami.

Justyna Pyzia i Alicja Stępniak
Wydawnictwo Instytutu Literatury

 

Wydawca: Instytut Literatury
Opracowanie przypisów: Nikita Kuzniecow
Korekta: Sylwia Paszyna, Anna Hajduk
Projekt typograficzny i skład: Alicja Stępniak
Opracowanie map: Piotr Owsiany