W czerwcu bieżącego roku media obiegła informacja, że święcąca między­narodowe triumfy polska gra komputerowa This War of Mine – w której gracz wciela się w cywila próbującego przetrwać w wojennej rzeczywis­tości – ma zostać wpisana do kanonu szkolnych lektur. Dzieło kultury cyfrowej dostąpiło oficjalnego włączenia do ogólnokulturowego kanonu. W cywilizacji cyfrowej żyjemy więc już na tyle długo, że jest ona obecna nie tylko w sferze zainteresowań awangardy i futurologów, ale stała się rzeczywistością okrzepłą, która ma swoją historię, poddającą się badaniu, choćby w kontekście jej związków z literaturą. W niniejszym numerze „Nowego Napisu” zajmujemy się tą nową i nienową cyfrową rzeczywisto­ścią, przypatrując się jej z różnych perspektyw.

Tematowi wzajemnych wpływów rzeczywistości cyfrowej i świata literatury przygląda się Bogusława Bodzioch-Bryła, skupiając się na e-poezji i jej związkach z grami komputerowymi. Tymi relacjami zajmuje się również Julia Czerniuk, która, wychodząc od teorii dzieła w ruchu, bada różnice oraz podobieństwa w twórczych strategiach aktywizowania gracza i czytelnika. Literackie formy i utwory typowe dla rzeczywistości cyfrowej przybliża nam Paulina Chorzewska. Roman Bromboszcz, autor Poezji cybernetycznej, opowiada nam w uzupełnionym o wiersze wywiadzie o doświadczanych w ciągu nastoletniej drogi twórczej przemianach problematyki związków poezji i cyfrowych mediów. Zaś Stanisław Godlewski pisze o obecności „nowych mediów” w teatrze, zastanawiając się nad konsekwencjami ma­riażu sceny i technologii. Impresja Jana Maciejewskiego dotyczy tematu cyfrowego „przepisywania” dzieł kultury, i jakie są tego skutki. W głównym dziale znajdują się też teksty dotyczące ogólniejszej problematyki cyfry­zacji życia: futurologiczny esej Grzegorza Lewickiego o rozwijającej się władzy algorytmów, artykuł Jaremy Piekutowskiego o edukacji w cyfro­wym świecie (szczególnie ważny w czasach pandemicznego zdalnego nauczania) oraz filozoficzne spojrzenie Krzysztofa Korżyka na kwestię sztucznej inteligencji.

Także teksty z działu Film są bardzo silnie związane z tematem numeru i można je uznać za drugą jego odsłonę: Witold Loska z ciekawością, ale i podejrzliwie przygląda się wirtualnej rzeczywistości (VR) oraz nar­racjom wytwarzanym za pomocą tej technologii, którą opisuje jako nieprzezroczystą i wikłającą zarówno twórców, jak i odbiorców w złożone problemy etyczne. O pułapkach VR pisze też Rozalia Knapik-Wojtaczka w tekście poświęconym dystopijnemu, technosceptycznemu serialowi Czarne lustro. Autorka pochyla się przede wszystkim nad problemem etyki w rzeczywistości zacierającej granice między tym, co ludzkie, a tym, co wir­tualne. Tekst Krzysztofa Sokołowskiego za punkt wyjścia bierze planowany przez Amazon serial mający być ekranizacją wątków z tolkienowskiej mi­tologii, a dotyczy na ogólniejszym poziomie problemu źródłowego tekstu w świecie adaptacji i praw rządzących twórczością oraz jej komercjalizacją.

Również oprawa graficzna niniejszego numeru „Nowego Napisu” nawiązuje do głównego tematu; stanowią ją prace dwóch autorów: komputerowe grafiki Zdzisława Beksińskiego, pioniera i klasyka, oraz prace twórczo aktywnego Mirona Tee, nota bene również – tak jak Roman Bromboszcz – członka grupy twórczej Perfokarta.

Oprócz tekstów związanych z tematem numeru publikujemy, jak zawsze, nowe propozycje poetyckie, prozatorskie, dramatyczne i eseistyczne, wśród nich między innymi zestawy wierszy laureatów drugiej edycji konkursu „Nowy Dokument Tekstowy” organizowanego przez Instytut Literatury.

 

Kwartalnikowi towarzyszą pozycje z zakresu krytyki i historii literatury polskiej – w pakiecie wszystkie książki 25% taniej!

 

Katarzyna Wójcik, Wojciech Kudyba, Między bytem a niebytem. O twórczości Leszka Elektorowicza

Próbę umieszczenia twórczości Leszka Elektorowicza na mapie polskiej literatury współczesnej wypada rozpocząć od zaprzeczeń. Autor Przechadzek Sylena nie należał do żadnej grupy literackiej, nie próbował też umieszczać swej twórczości w obrębie powojennych nurtów literackich. Wiele wskazuje na to, że od początku świadomie stronił od działań zespołowych, unikał wiążących się z tym zaangażowań ideologicznych. Prawdopodobnie już od czasu debiutu zdawał sobie sprawę, iż to właśnie rola outsidera i pewnego rodzaju odosobnienie pozwalają na wypracowanie własnego, indywidualnego sposobu widzenia świata oraz stylu literackiego, niezależnego od polityki literackiej władz PRL.

Wacław Lewandowski, Poeta niemodny. O twórczości poetyckiej Jana Lechonia

Choć o Lechoniu napisano już tysiące stron, a ostatnio niezwykłą popularnością cieszyły się jego pisma intymistyczne, opracowanie Wacława Lewandowskiego udowadnia, że wciąż poruszamy się wśród klisz i stereotypów, które raczej utrudniają, niż ułatwiają dostęp do skomplikowanej tkanki życia i twórczości skamandryty. Badacz z powodzeniem zagląda pod powierzchnię utartych sądów, ukazując, w jaki sposób polska krytyka i historia literatury powielały czytelnicze intuicje pierwszych odbiorców dzieł Lechonia. Opracowanie przynosi nie tylko mądre, wyważone odczytanie skomplikowanej biografii pisarza, nie tylko śmiałą, świetnie napisaną syntezę głównych kręgów twórczej aktywności poety, ale także dociekliwe, fascynujące i odkrywcze interpretacje ważnych i popularnych utworów autora Karmazynowego poematu.

 

Bartosz Małczyński, Wierszem zbawić ludzkość. Poezja Anny Świrszczyńskiej

Bartosz Małczyński nie tylko klarownie przedstawił główne nurty recepcji dzieł pisarki, ale uzupełnił je o tony, które wybrzmiewały dotąd w opracowaniach bardzo rzadko, dokonując ciekawych reinterpretacji niektórych wątków i pojedynczych utworów. Jednym z takich wątków jest zaznaczony w tytule sposób rozumienia poezji i jej zadań. Zdaniem badacza Świrszczyńska jest poetką metafizyczną także w nieco innym sensie, niż ten, który wydobywa Czesław Miłosz. Argumentacja na rzecz tak sformułowanej tezy jest chyba najważniejszą wartością opracowania. Ale przecież nie jedyną, bo książka została napisana ze znawstwem i polotem, a zarazem z ogromną rzetelnością, która budzi i zaufanie, i nadzieję, że skorzystają z niej miłośnicy poezji współczesnej oraz jej popularyzatorzy.