19 marca 2024 roku w Bibliotece Jagiellońskiej odbyła się promocja książki The Early Printed Book in Poland (15th-17th centuries), pod redakcją Janusza S. Gruchały i Michała Czerenkiewicza.

Był rok 1844, kiedy robotnicy weszli do Collegium Maius i zaczęli przesuwać jedną z szaf na książki stojącą w pomieszczeniu zwanym Libraria. W pewnym momencie zauważyli, że zza drewnianej obudowy wysunęła się niepozorna kartka papieru zadrukowana gotyckim pismem. Ktoś przytomnie ją podniósł i oddał we właściwe ręce. Specjaliści przecierali oczy ze zdumienia, gdy zorientowali się, że jest to ścienny kalendarz astronomiczno-astrologiczny, dotyczący 1474 roku i pochodzący z krakowskiego warsztatu Kaspra Straubego. W ten sposób odnaleziono pierwszy wydrukowany w Polsce dokument.  Po latach Karol Estreicher nadał mu nazwę „Almanach Cracoviense ad annum 1474”. Jego historia, jak i początki kolejnych drukarskich osiągnieć naszego kraju, zostały opisane w książce „The Early Printed Book in Poland (15th-17th centuries)”, która ukazała się pod redakcją Janusza S. Gruchały i Michała Czernekiewicza, a została pięknie wydana przez oficynę Avalon.

„Almanach”, tak jak inne cenne starodruki, przechowywany jest w Bibliotece Jagiellońskiej. Nic więc dziwnego, że promocja tomu odbyła się właśnie w tym miejscu. Miejscu ważnym nie tylko dla badaczy starodruków, ale i wszystkich miłośników książki, co podkreślił w niezwykle osobistym wystąpieniu Józef Ruszar, dyrektor Instytutu Literatury. Bo to właśnie Instytut wsparł finansowo książkę w ramach powierzonego mu przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego programu finansującego współczesną, niekomercyjną literaturę. Uroczystość, na której pojawiło się wielu gości, była tym bardziej podniosła, że miała miejsce w 550 w rocznicę wydrukowania pierwszej książki w Krakowie.

– W naszej katedrze mamy najlepszy zespół naukowców, badających dawną książkę w Polsce i to jego członkowie w większości są autorami tekstów zawartych w tym tomie – mówił Janusz S. Gruchała, kierownik Katedry Edytorstwa i Nauk Pomocniczych Uniwersytetu Jagiellońskiego. – Ten tom pokazuje w dużej mierze krakowskie drukarstwo, gdyż wyznajemy taką teorię, że to Kraków był jego stolicą. Ale zajmujemy się też dwoma wiekami drukarstwa na ziemiach polskich, zasługami, jakie położyło ono dla naszej kultury i cywilizacji. To na ziemiach polskich mieliśmy do czynienia z wieloma językami i alfabetami. Dlatego znalazły się tu artykuły o książce żydowskiej, która była prawdziwym skarbem w kulturze tego narodu. Są tu też teksty o druku cyrylickim. Piszemy również  o książce katolickiej, książce w klasztorze.

Tom „The Early Printed Book in Poland (15th-17th centuries)” ukazał się w angielskiej wersji językowej. Dlaczego zdecydowano się na ten rodzaj publikacji, wytłumaczył prof. Gruchała: – Jeżdżę czasem za granicę i spotykam się z tamtejszymi badaczami. Ci ludzie, często z wielkimi zasługami naukowymi, nie mają pojęcia o tym, co działo się w polskim drukarstwie. A polski renesans i barok to okresy prawdziwej świetności w tej dziedzinie. Chcieliśmy sprawić, żeby wiedziano o tym za granicą.

Na zakończenie swojego wystąpienia Janusz S. Gruchała dodał, że najcenniejsza w życiu badacza dawnych książek jest możliwość oglądania skarbów, które znajdują się w takich bibliotekach jak Biblioteka Jagiellońska. – Tu można wziąć do ręki książki, które mają 500 lat. To uczy pokory wobec potęgi tego wynalazku – powiedział profesor, zapraszając uczestników spotkania do obejrzenia z bliska starodruków, które zostały zaprezentowane za zgodą dyrekcji Biblioteki Jagiellońskiej przez jej pracowników.

Tego wieczoru można było przyjrzeć się takim unikatowym dziełom, jak m.in. „Melodie na psałterz polski przez Mikołaja Gomółkę uczynione” z 1580 roku, który zawiera 150 psalmów, wydrukowanych w Drukarni Łazarzowej przy ulicy Gołębiej. Można było także przyjrzeć się pięknie oprawionemu „Mszałowi krakowskiemu” wydanemu w 1484 roku w Moguncji na polecenie biskupa krakowskiego Jana Rzeszowskiego. Wrażenie robił także „Statut Łaskiego” z 1506 r., będący pierwszym zbiorem praw i przywilejów ziemskich.