Dziesięć ważnych informacji o Kanonie Polskim:
1. Kanon polski to jeden z największych programów wydawniczych w kraju. Realizuje go Instytut Literatury z funduszy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Jeżeli pojawiają się dziś głosy o potrzebie kanonu, to nie wyrastają one z lekceważenia istniejącego stanu rzeczy, ale z próby namysłu nad tym, czy jest coś, co nas łączy, i co zachowuje ważność pomimo społecznych rozproszeń. Potrzeba przemyślenia na nowo literackiego kanonu nie ma więc służyć jakimkolwiek wykluczeniom, ale próbie odnalezienia odpowiedzi na pytanie o to, co we współczesnej literaturze jest ważne: artystycznie, estetycznie, kulturowo, społecznie, czy nawet politycznie. Chodzi także o to, by odpowiedzieć sobie na pytanie, co dziś czytamy i z jakich powodów. A może również jesteśmy w stanie przyjąć, że jakiś zestaw lektur ostatnich stu lat powinniśmy wszyscy znać, aby móc się porozumieć? Czy znajdziemy jeszcze wspólny kod kulturowy? Odpowiedzi są na tyle różnorodne, że wymagają rozszerzającego, a nie zawężającego działania.
Wicepremier, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. Piotr Gliński
Projekt Kanon Polski skierowany jest do polskich elit intelektualnych, by przypomnieć im o zapomnianych, ale też często nieznanych, bardzo wartościowych pisarzach. Skierowany jest do środowiska akademickiego, studentów, ale też do polonistów szkół średnich. W Kanonie Polskim znalazły się nie tylko wznowienia wielkich dzieł czy mniej znanych utworów prozatorskich, poetyckich czy dramatycznych, ale też opracowania literaturoznawcze. Jeżeli wznawiamy „Szkice piórkiem” Andrzeja Bobkowskiego, to wydajemy je z dużą liczbą przypisów, obszernym wstępem i posłowiem. Zawierają one ważne wskazówki dla uczniów, dzięki którym mają szansę w pełni takie książki zrozumieć. Do Kanonu weszły też monografie poszczególnych autorów z antologiami będącymi wyborem wierszy czy opowiadań. To są wydawnictwa edukacyjne, które ukazują się w nakładzie 8 tysięcy egzemplarzy, z czego 7 tysięcy trafia bezpłatnie do bibliotek szkolnych i uniwersyteckich. Oprócz tego wydajemy serie naukowe. W ramach Biblioteki Pana Cogito ukazują się pozycje „cięższego kalibru”, będące na przykład pracami zbiorowymi powstałymi po konferencjach naukowych poświęconych jakiemuś pisarzowi, albo pracami doktorskimi czy habilitacyjnymi. Inny nasz projekt to zbiory szkiców krytycznoliterackich – tu ukazały się choćby teksty Jana Błońskiego, Andrzeja Kijowskiego, Tomasza Burka. To są opowieści mistrzów o polskiej literaturze ostatnich 50 lat, napisane tak pięknym językiem, że trudno się od nich oderwać. Uzupełnia je seria Nowa Krytyka i Esej, która jest poświęcona współczesnej krytyce literackiej, zajmującej się tym, co ukazuje się w ostatnim czasie.
Dr hab. Józef Maria Ruszar, dyrektor Instytutu Literatury
2. Kanon Polski to kilkaset utworów literackich, monografii, opracowań i tekstów krytycznych.
3. To literatura emigracyjna w głównym nurcie kultury.
4. To edukacyjne opracowania historycznoliterackie.
5. To ponad 100 już wydanych pozycji, prawie 100 planowanych na 2023 rok. Program ma trwać do 2027 roku.
6. W Kanonie Polskim:
Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Baliński, Wojciech Bąk, Andrzej Bobkowski, Roman Brandstaetter, Leopold Buczkowski, Tomasz Burek, Józef Czapski, Józef Czechowicz, Stanisław Czycz, Jacek Dukaj, Stanisław Dygat, Kornel Filipowicz, Ferdynand Goetel, Stanisław Grochowiak, Mieczysław Grydzewski, Stanisław Grzesiuk, Julia Hartwig, Zygmunt Haupt, Zbigniew Herbert, Lothar Herbst, Marek Hłasko, Ireneusz Iredyński, Jarosław Iwaszkiewicz, Anna Kamieńska, Stefan Kisielewski, Krzysztof Koehler, Zofia Kossak, Urszula Kozioł, Hanna Krall, Janusz Krasiński, Jerzy Krzysztoń, Tadeusz Kubiak, Wojciech Kudyba, Maria Kuncewiczowa, Jalu Kurek, s. Teresa Landy, Jan Lechoń, Antoni Libera, Jerzy Liebert, Józef Łobodowski, Józef Mackiewicz, Kornel Makuszyński, Hanna Malewska, Adam Mickiewicz, Czesław Miłosz, Leszek A. Moczulski, Wiesław Myśliwski, Herminia Naglerowa, Cyprian Kamil Norwid, Tadeusz Nowak, Włodzimierz Odojewski, Eliza Orzeszkowa, ks. Janusz Stanisław Pasierb, Teodor Parnicki, Sergiusz Piasecki, Stanisław Piętak, Jan Polkowski, Joanna Pollakówna, Stanisław Rembek, Maria Rodziewiczówna, Tadeusz Różewicz, Jarosław Marek Rymkiewicz, Władysław Sebyła, Kalman Segal, Juliusz Słowacki, Edward Stachura, Jerzy Stempowski, Julian Stryjkowski, Jan J. Szczepański, Władysław Lech Terlecki, Olga Tokarczuk, Leopold Tyrmand, Stanisław Vincenz, Aleksander Wat, Melchior Wańkowicz, Wojciech Wencel, Kazimierz Wierzyński, Józef Wittlin, Rafał Wojaczek, Karol Wojtyła, Wiktor Woroszylski i wielu, wielu innych.
7. Przy Kanonie Polskim współpracują:
Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Fundacja Evviva L’arte, Księgarnia Akademicka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Wydawnictwo Austeria, Wydawnictwo Avalon, Wydawnictwo Literackie, Wydawnictwo Prymat, wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Wydawnictwo Universitas, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
8. Kanon polski to program otwarty na dyskusje i wskazania.
Zwróciliśmy się do setki literaturoznawców, krytyków literackich i samych literatów z prośbą, by wybrali swoje typy. Wbrew moim obawom, że będziemy mieć do czynienia z indywidualnościami i każda z tych osób może mieć inne typy, okazało się, że większość nazwisk pisarzy i ich dzieł się powtarzała. Ale to nie jest koniec dyskusji, bo Kanon Polski to projekt otwarty na dalsze sugestie
Dr hab. Józef Maria Ruszar, dyrektor Instytutu Literatury
9. Instytut Literatury powołany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego to:
- inicjowanie różnorodnych form obcowania z dziełami literatury najnowszej,
- inspirowanie oraz wspomaganie materialne i organizacyjne pisarzy,
- podnoszenie kompetencji czytelniczych, zwłaszcza wśród młodzieży, studentów i nauczycieli polonistów,
- promowanie rozmaitych form udziału Polaków w bieżącym życiu literackim,
- jeden z praktycznych sposobów mecenatu państwa w kulturze,
- ponad 300 wydanych i współfinansowanych książek i periodyków.
10. Kanon współczesnej literatury polskiej powinien być chroniony jako część narodowego dziedzictwa. Mówi o tym m.in. najwyższy akt prawny, jakim jest Konstytucja:
Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.
(Konstytucja RP, rozdz. I, art. 6, ust. 1).